वृत्त क्रमांक 967   

“स्वस्थ नारी, सशक्त परिवार अभियान” स्त्रीशक्तीला आरोग्यशक्तीची साथ : ठरणार विकसित भारताचा आधार 

नांदेड, दि. 16 सप्टेंबर :- महिलांचे आरोग्य व सक्षमीकरण हे कुटुंब, समाज आणि देशाच्या प्रगतीचे प्रमुख केंद्रस्थान आहे. याच उद्देशाने आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालयामार्फत “स्वस्थ नारी, सशक्त परिवार” हे विशेष राष्ट्रीय अभियान 17 सप्टेंबर ते 2 ऑक्टोबर 2025 दरम्यान संपूर्ण देशभर राबविण्यात येत आहे. या अभियानाचा राष्ट्रीय शुभारंभ इंदौर मध्य प्रदेश येथे  पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते  होणार असून या कार्यक्रमाचे थेट प्रक्षेपण देशभरातील प्रमुख ठिकाणी करण्यात  येणार आहे. 

महाराष्ट्रातील राज्यस्तरीय शुभारंभ सोहळा 17 सप्‍टेंबर 2025 रोजी राज्‍यभर होणार असून राज्‍यस्‍तरीय कार्यक्रम मुंबई येथे यशवंतराव चव्‍हाण सेंटर रंगस्‍वर सभागृह नरिमन पॉईंट येथे  राज्यपाल, मुख्यमंत्री, उपमुख्यमंत्री, आरोग्यमंत्री, राज्यमंत्री आणि मान्यवरांच्या उपस्थितीत आयोजित करण्‍यात आला आहे. राज्यभरात त्याच दिवशी प्रत्येक जिल्हा व महापालिका स्तरावर महिला व बालकांसाठी विशेष आरोग्य शिबिरे आयोजित करण्यात आली आहेत. 

अभियानाची उद्दिष्ट्ये  

● या अभियानाचा मुख्य उद्देश देशभरातील ग्रामीण आणि शहरी भागांमध्ये महिला आणि मुलांसाठी तपासणी व विशेषज्ञ आरोग्य शिबिरे आयोजित करणे असा आहे.

● या मोहिमेत आयुष्मान आरोग्य मंदिरांमध्ये दररोज (AAM-SHC) तपासणी आणि जनजागृती शिबिरे आयोजित केली जाणार आहे.

● ग्रामीण रुग्‍णालये, उपजिल्‍हा रुग्‍णालये  (CHCs) आणि प्राथमिक आरोग्‍य केंद्रे (AAM-PHC/UPHC) येथे विशेषज्ञाव्‍दारे तपासणी शिबिरे घेतली जाणार आहे.

● खाजगी  महात्‍मा फुले जनआरोग्‍य योजना संलग्‍नीत रुग्‍णालये व क्लिनिक येथे देखील विशेषज्ञ आरोग्य शिबिरे आयोजित करण्‍यात येणार आहेत. 

शिबिरांमध्ये विविध आरोग्य सेवा  

महिलांची आरोग्‍य तपासणी:- उच्च रक्तदाब आणि मधुमेहाच्‍या निदानासाठी तपासणी करणे. तोंडाचा कर्करोग, स्तनाचा कर्करोग आणि गर्भाशयाच्या मुखाच्या कर्करोगाच्‍या निदानासाठीची  तपासणी करणे. जोखीम असलेल्या महिलांसाठी क्षयरोग (Tuberculosis) तपासणी. किशोरवयीन मुली आणि महिलांसाठी ॲनिमिया (रक्तक्षय) तपासणी आणि समुपदेशन. आदिवासी भागातील महिलांसाठी सिकल सेल तपासणी कार्ड वाटप आणि आदिवासी भागात सिकल सेल आजाराबाबत समुपदेशन. 

माता आणि बाल आरोग्‍य सेवा

गर्भवती महिलांसाठी प्रसूतिपूर्व काळजी (ANC) तपासणी व समुपदेशन करणे. हिमोग्लोबिन तपासणी, तसेच पोषण आणि काळजी यावर समुपदेशन. बालकांचे आवश्‍यकतेनुसार लसीकरण  केले जाईल. 

आयुष सेवा

या अंतर्गत आयुर्वेदिक, होमिओपॅथिक, युनानी, सिध्‍द व नॅचरोपॅथी इ. पर्यायी उपचार पध्‍दतींची सेवा गरजू रुग्‍णांना उपलब्‍ध करुन देण्‍यात येणार आहे.  

जनजागृती आणि वर्तणूक बदल संवाद

किशोरवयीन मुलींसाठी मासिक पाळीची स्वच्छता आणि पोषणाविषयी जागृती सत्रे आयोजित केली जातील. महिला बचत गट (SHGs) आणि पंचायत प्रतिनिधींच्या माध्यमातून खाद्यतेल आणि साखरेचा वापर कमी करण्यावर समुपदेशन. पोषण विषयी समुपदेशन व निरोगी राहण्‍यासाठी मार्गदर्शन. 

रक्तदान शिबिरे

1 ऑक्‍टोबर हा राष्‍ट्रीय स्‍वेच्‍छा रक्‍तदान दिन असून त्‍याअनुषंगाने राष्‍ट्रीय महास्‍वेच्‍छा रक्‍तदान  या अभियानात राबविण्‍यात येईल. इंडियन रेड क्रॉस सोसायटी, अखिल भारतीय तेरापंथ युवक परिषद इ. संस्‍थांच्‍या साहायाने 1 लाख युनिट रक्‍त गोळा करण्‍याचे ध्‍येय असून, रक्‍तदात्‍यांची नोंदणी करण्‍याचेही प्रस्‍तावित आहे. My Gov. Portal द्वारे रक्‍तदान प्रतिज्ञा उपलब्‍ध करुन देण्‍यात येईल. 

नोंदणी आणि कार्ड वाटप

आयुष्‍यमान भारत डिजीटल मिशन कार्ड (ABDM), पंतप्रधान जन आरोग्य योजना (PMJAY) अंतर्गत नोंदणी व  आयुष्‍यमान वय वंदना कार्ड वाटप सर्व गरजू व पात्र लाभार्थ्‍यांना करण्‍यात येईल.  

क्षयरोग निर्मुलनासाठी निक्षय मित्र स्वयंसेवकांची नोंदणी

क्षयरुग्‍णांना दत्‍तक घेऊन त्‍यांना पोषक आहार उपलब्‍ध करुन देण्‍यासाठी आणि क्षयरोगाविरुध्‍द जन आंदोलनाला पाठींबा देण्‍यासाठी दानशुर व्‍यक्‍ती, संस्‍था आणि संघटनांना निक्षय मित्र बनवून सहभागी होण्‍यासाठी प्रोत्‍साहित केले जाईल. या करिता माय भारत स्‍वयंसेवक अथवा इतर स्‍वयंसेवकाच्‍या मदतीने निक्षय मित्रांची नोंदणी वाढवण्‍यात येईल, जेणेकरुन क्षयरोग मुक्‍त भारताचे ध्‍येय साध्‍य करणे शक्‍य होईल.

तपासणी शिबीरामध्‍ये (Screening camp) मध्‍ये आवश्‍यक असणा-या रुग्‍णांना विशेषज्ञाकडून तपासणीसाठी संदर्भित केले जाईल व त्‍यांच्‍या आवश्‍यक त्‍या रक्‍त, लघवीच्‍या तपासण्‍या, सोनोग्राफी, क्षकिरण तपासणी व शस्‍त्रक्रिया मोफत व नियोजन करुन करण्‍यात आले आहे. 

महाराष्ट्र राज्यातील 17 सप्टेंबर रोजीचे 75 उपक्रम

●75 प्राथमिक आरोग्य केंद्र, नागरी प्राथमिक आरोग्य केंद्र, उपजिल्हा रुग्णालय आणि जिल्हा रुग्णालयांमध्ये आरोग्य शिबिरे. ●75असंसर्गजन्य रोग तपासणी शिबिरे (मधुमेह, रक्तदाब, कर्करोग, हृदयरोग). ●75 मोफत चष्मा वाटपासह नेत्र तपासणी शिबिरे. ●75 दंत तपासणी शिबिरे. ●75 माता आणि बाल आरोग्य शिबिरे (प्रसूतीपूर्व तपासणी, लसीकरण). ●75 महिला आणि बालकांसाठी पोषण जागरूकता सत्रे. ●75 ठिकाणी आयुष आणि योग शिबिरे. ●75 क्षयरोग जागरूकता आणि तपासणी शिबिरे. ●75 रक्तदान शिबिरे. ●75 अवयवदान प्रतिज्ञा शिबिरे. ●75 मोफत औषध वितरण शिबिरे. ●75 निदान शिबिरे (पॅथॉलॉजी, एक्स-रे, ईसीजी). ●75 कर्करोग जागरूकता आणि तपासणी शिबिरे. ●75 मानसिक आरोग्य समुपदेशन शिबिरे. ●75 व्यसनमुक्ती जागरूकता सत्रे. ●75 किशोरवयीन आरोग्य सत्रे. ●75 शालेय आरोग्य तपासणी शिबिरे. ●75 स्वच्छता आणि स्वच्छता जागरूकता शिबिरे. ●75 ब्लॉक आणि जिल्हा स्तरावर आरोग्य मेळावे / प्रदर्शने. ●75 दुर्गम भागांसाठी टेलिमेडिसिन सल्लामसलत. 

सहभागी संस्था व केंद्रे

10 हजार 766 उपकेंद्रे. 1 हजार 939 प्राथमिक आरोग्य केंद्रे. 797 शहरी प्राथमिक आरोग्य केंद्रे. 1 हजार 40 शहरी सामुदायिक आरोग्य केंद्रे. 372 ग्रामीण रुग्‍णालये, 102 उपजिल्‍हा रुग्‍णालये,  8 सामान्‍य रुग्‍णालये, 22 स्‍त्री रुग्‍णालये, 2 संदर्भ सेवा रुग्‍णालये व 19 जिल्‍हा रुग्‍णालये. राज्यातील सर्व आरोग्य केंद्रे, संस्था, वैद्यकिय महाविद्यालये व खाजगी महात्मा फुले जन आरोग्य योजना सलग्न रुग्णालये सर्व खाजगी वैद्यकीय व्यावसायिक संघटना यांचा अभियानात सक्रिय सहभाग असेल. 

कृती योजना  

या अभियानाची सर्व स्‍तरावर व्‍यापक प्रसिद्धी व माहिती देवून जनजागृती करण्‍यात येत आहे. सर्व प्रसारमाध्‍यमे, सामाजिक माध्‍यमे व स्‍थानिक प्रचार यांचा वापर करण्‍यात येत आहे. या अभियानासाठी राज्‍य, विभाग, जिल्‍हा व म.न.पा तसेच संस्‍थास्‍तरावर मुख्‍य समन्‍वय अधिकारी व एक महिला  समन्‍वय अधिकारी नियुक्‍त करण्‍यात आले आहेत. 17 सप्‍टेंबर  रोजी होणा-या राज्‍यस्‍तरीय व जिल्‍हास्‍तरीय शुभारंभ कार्यक्रम स्‍थानिक सन्‍माननीय लोकप्रतिनिधी (पालकमंत्री/मंत्री/राज्‍यमंत्री/खासदार/आमदार) यांचे उपस्थितीत करण्‍याचे नियोजन व अनुषंगीक व्‍यवस्‍था ( Web Cast/two way weblink/ health kiosk etc.) करण्‍यात आले आहे. सर्व ठिकाणी स्‍थानिक सन्‍माननीय लोकप्रतिनिधी ( पालकमंत्री/ मंत्री/ राज्‍यमंत्री/ खासदार/ आमदार)  यांचे करीता समन्‍वय अधिकारी नियुक्‍त करण्‍यात आले आहेत. 

अभियानाच्‍या यशस्‍वीतेसाठी सार्वजनिक आरोग्‍य विभागाशिवाय वैद्यकीय शिक्षण व औषधी द्रव्‍ये विभाग, महिला व बाल विकास विभाग, शालेय शिक्षण विभाग, युवक कल्‍याण‍ विभाग, ग्रामीण विकास विभाग, नगर विकास विभाग व उच्‍च आणि तंत्र शिक्षण विभाग समन्‍वयाने काम करित असून, त्‍याकरिता आवश्‍यक मनुष्‍यबळ, संसाधने व माहिती याचे सु‍सूत्रीकरण करण्‍यात आले आहे. सर्व आरोग्‍य संस्‍था व खाजगी रुग्‍णालये येथील तपासणी व विशेषज्ञ शिबिरांचे वेळापत्रक तयार करून आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाच्या डॅशबोर्डवर दैनंदिन अहवाल नोंदवावा, असे प्रसिद्धी पत्रकाद्वारे जिल्हा शल्यचिकित्सक नांदेड यांनी कळविले आहे.

000