सातव्या आंतरराष्ट्रीय योग दिनानिमित्त

डाक विभागामार्फत “विशेष रद्दीकरण मोहर”चे आयोजन 

नांदेड (जिमाका) दि. 19 :- सातवा आंतरराष्ट्रीय योग दिन 21 जून निमित्त भारतीय डाक विभागाच्यावतीने “विशेष रद्दीकरण मोहर”चे आयोजन करण्यात आले आहे. हा अनोखा उपक्रम सातव्या आंतरराष्ट्रीय योग दिवसाच्या स्मरणार्थ भारतीय डाक विभाग संपूर्ण भारत देशातील 810 मुख्य डाक घरामध्ये चित्रित विशेष रद्दीकरण मोहरचे अनावरण होणार आहे. हे आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या एकाचवेळी फिलाटेलिक स्मरणार्थांपैकी एक ठरणार आहे, अशी माहिती नांदेड विभागाचे डाकघर अधिक्षक यांनी दिली आहे. 

या उपक्रमांतर्गत  नांदेड डाक विभागातील प्रधान डाक घर येथे सोमवार 21 जून 2021 रोजी कार्यालयात सर्व बुक केलेल्या आणि वितरणासाठी आलेल्या टपालावर हे विशेष रद्दीकरण मोहर छापण्यात येणार आहे. ही मोहर विशेष प्रकारे चित्रित असून ती हिंदी आणि इग्रजी भाषेत मुद्रित असेल. यानिमित्त जागरुकता निर्माण करण्यासाठी नांदेड प्रधान डाक घर येथे फिलाटेली संबंधी संकल्पानाची माहिती देण्यात येणार आहे. 

या उपक्रमांतर्गत भारतीय डाक विभागातील मुख्य डाक घरांमध्ये 21 जून 2021 रोजी कार्यालयात सर्व बुक केलेल्या आणि वितरणासाठी आलेल्या टपालावर हे विशेष रद्दीकरण मोहर छापण्यात येणार आहे. ही मोहर विशेष प्रकारे चित्रित असून ती हिंदी आणि इग्रजी भाषेत मुद्रित असेल. साधारणपणे रद्दीकरण मोहोर ही डाक विभागात वापरली जाणारी एक सांकेतिक पद्धत आहे, जी की डाक तिकीट रद्द करण्यासाठी वापरली जाते. जेणेकरून एकदा वापरलेले  डाक तिकीट परत वापरता येणार नाही. अशा प्रकारची रद्दीकरण मोहरीचे संकलन हे संग्रहणीय आणि बहुतेक फिलाटेलिक अभ्यासाचे विषय असतात. 

गेल्या काही वर्षांमध्ये, डाक तिकिटांची  संकलनाची आवड कमी झाली आहे आणि या छंद किंवा कलेचा पुनरुज्जीवन करण्यासाठी भारतीय डाक विभागाने फिलाटेलीस्टसाठी एक योजना चालविली आहे. ते फिलाटेलिक ब्युरोक्समधील कलेक्टर्स आणि नियुक्त केलेल्या पोस्ट ऑफिसमधील काउंटरसाठी डाक तिकिटांचा लाभ घेतात. एक व्यक्ती 200 रुपये जमा करून सहजपणे देशातील कोणत्याही मुख्य पोस्ट ऑफिसमध्ये फिलाटेलिक डिपॉझिट खाते उघडू शकते आणि डाक तिकिटे व विशेष लिफाफे सारख्या वस्तू मिळवू शकते. याव्यतिरिक्त, स्मारक तिकिटे फक्त फिल्टेलिक ब्युरोक्स आणि काउंटरवर किंवा फिलाटेलिक ठेव खाते योजना अंतर्गत उपलब्ध आहेत. ते मर्यादित प्रमाणात छापले जातात. 

योग आणि आंतरराष्ट्रीय योग दिवस हे वर्षानुवर्षे फिलाटेलिक स्मर्नार्थाचे संकलन करणाऱ्यांसाठी  लोकप्रिय विषय आहेत. सन 2015 मध्ये भारतीय डाक विभागाने आंतरराष्ट्रीय योग दिनाच्या दिवशी दोन शिक्क्यांचा संच आणि एक लघु पत्रकाचे अनावरण केले होते. सन 2016  मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी द्वितीय आंतरराष्ट्रीय योग दिनाच्या स्मृतीदिनानिमित्त सूर्य नमस्काराची प्रतिकृती असलेले टपाल तिकिटाचे अनावरण केले. सन 2017 मध्ये यूएन पोस्टल प्रशासन (यूएनपीए) ने न्यूयॉर्कमधील आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचे स्मरण करण्यासाठी 10 प्रकारचे योग आसने दर्शविणाऱ्या टपाल तिकिटांचा  संच जारी केला. 

आंतरराष्ट्रीय योग दिवस गेल्या सहा वर्षात जगभरात विविध सर्जनशील प्रकारे साजरा केला गेला. भारतात पूर्वीच्या अनेक सुंदर चित्रामध्ये योग दिनाच्या अनोख्या उत्सवाचे चित्रण केले आहे. यामध्ये हिमालयातील बर्फाच्छादित भागात योगाभ्यास करणारे भारतीय सैन्य कर्मचारी, प्रदर्शनात असलेल्या  आयएनएस विराटवर योग करणारे नौदल अधिकारी व कॅडेट्स, आंतरराष्ट्रीय योग दिवस संदेश असलेले वाळू शिल्प तयार करणे, भारतीय नौदलाच्या पाणबुडी आयएनएस 'सिंधुरत्न' मध्ये  योगासने करणारे भारतीय नौदलाचे अधिकारी इत्यादींचा समावेश आहे. सध्याचा फिल्टेली  संकलानासठी पुढाकार आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा करण्याच्या विविधतेत भर घालत आहे. 

युनायटेड नेशन्स जनरल असेंब्लीने (यूएनजीए) 11 डिसेंबर 2014 रोजी घेतलेल्या ठरावात 21 जून हा आंतरराष्ट्रीय योग दिवस म्हणून घोषित केला. सन 2015 पासून हा दिवस संपूर्ण जगभरात साजरा केला जातो. दिवसेंदिवस यामध्ये सभागी होणाऱ्या व्यक्तींची संख्या वाढत जात आहे. 

यावर्षी कोविड -19 संसर्गाचा सर्व देशभरात परिस्थितीचा विचार केल्यास बहुतेक कार्यक्रम हे ऑनलाईन पद्धतीने होतील आणि या वर्षाच्या आंतरराष्ट्रीय योग दिवसाचा संदेश “योगा बरोबर रहा, घरी रहा” असा आहे. देश सावधपणे लॉकडाउनमधून बाहेर पडत असल्याने 800 हून अधिक प्रधान डाक घरामध्ये  संग्रहणीय विशेष रद्दीकरण मोहोर ही विशाल टपाल स्मरणोत्सव बऱ्याच फिलाटेलीक संधी उघडेल आणि कदाचित देशामध्ये टपाल तिकिटांचा संग्रह करणाऱ्या लोकांची चळवळ पुन्हा प्रज्वल्लीत होण्याची शक्यता आहे, अशी माहिती नांदेड विभागाचे डाकघर अधिक्षक यांनी प्रसिद्धी पत्रकाद्वारे दिली आहे.

000000